Nie wszystkie ubytki występujące w zębach są pochodzenia próchnicowego. Mogą one być spowodowane:
- działaniem kwasów (erozja)
- działaniem zbyt gwałtownych ruchów podczas mycia zębów (abrazja)
- nadmiernym nagryzaniem np. ziaren słonecznika, długopisów, nitek
- wadą zgryzu, która powoduje zbyt duży nacisk na któryś z zębów (abfrakcja)
- działaniem siły wywieranej podczas zaciskania zębów i zgrzytania (atrycja)
Przeciwdziałanie ubytkom niepróchnicowego pochodzenia w profilaktyce chorób zębów jest równie ważne jak zapobieganie próchnicy. Ich występowanie jest coraz częstsze nawet w gronie osób prawidłowo dbających o higienę jamy ustnej, które z powodzeniem bronią się przed próchnicą zębów. Warto więc dowiedzieć się na temat tego rodzaju ubytków nieco więcej.
Erozja jest to utrata warstwy szkliwa i zębiny w wyniku działania kwasów omywających powierzchnię zębów w środowisku jamy ustnej. Erozja może być wywołana zmniejszeniem efektywności mechanizmów obronnych, np. zmniejszonym wydzielaniem śliny (związanym ze starszym wiekiem, zażywaniem niektórych leków, czy radioterapią) lub zwiększeniem stężenia kwasów obecnych w ustach – oba te zjawiska prowadzą do obniżenia pH w jamie ustnej i następującego rozpuszczania twardych tkanek zęba.
Kwasy w jamie ustnej mogą być:
– wewnątrzpochodne (kwas żołądkowy trafiający do jamy ustnej w czasie wymiotów lub refluksu żołądkowego)
– zewnątrzpochodne (kwasy z diety – owoce cytrusowe, napoje gazowane, ocet, chlorowana woda z basenu)
Erozja jest zjawiskiem patologicznym. W normalnych warunkach, jeśli kwasu jest niewiele działanie śliny wyrównuje obniżone przez kwas pH. Niestety powszechny dostęp do słodkich napojów gazowanych (szczególnie tych zawierających w swoim składzie dodatek kwasów jak popularna cola) sprawił, że coraz częściej zauważamy erozję już u nastolatków. Obserwuje się również wzrost ilości przypadków bulimii, której jednym z objawów są wymioty po posiłkach prowadzące do nasilenia erozji.
Abrazja to inaczej mówiąc starcie powierzchni szkliwa w wyniku mechanicznego działania innych ciał na powierzchnię zęba.
Może ona być powodowana przez czynniki:
– zawodowe (obecność pyłów, które mogą się dostać do jamy ustnej w miejscu pracy, odgryzanie nitek przez krawcowe, trzymanie gwoździ pomiędzy zębami itp.),
– nawykowe (nagryzanie długopisów, ziaren, palenie fajki itp.).
Szczególnym rodzajem abrazji jest ścieranie powierzchni żujących zębów bocznych i brzegów siecznych zębów przednich podczas żucia pokarmów. Jest to proces fizjologiczny i zwiększa się wraz z wiekiem. Może mieć jednak charakter patologiczny objawiający się znacznym starciem powierzchni żujących spowodowany przez częste żucie twardych pokarmów.
Atrycja to proces zużycia tkanek twardych zęba spowodowany kontaktem zęba z zębem przeciwstawnym lub wypełnieniem. Rozpoznawana jest jako starcie tkanek twardych zęba na powierzchniach żujących i brzegach siecznych. Zazwyczaj jest procesem fizjologicznym.
Nasilenie zmian patologicznych możemy rozpoznać w przypadku istnienia:
– bruksizmu (potocznie zwanego „zgrzytaniem zębami”),
– zaciskania zębów (spotykane często u osób narażonych na duży stres),
– utraty zębów bocznych (dochodzi do starcia pozostałych zębów, które przejmują siły nadmiernie je obciążające)
Abfrakcja – tym pojęciem nazywamy ubytki tkanek zęba na granicy korony z korzeniem. Powstają one poprzez działanie zbyt dużych sił zgryzowych. Powodują one powstanie mikropęknięć szkliwa i ujawniają się jako odpryski o ostrych krawędziach. Najczęściej obecne są na pojedynczych zębach, czym różnicujemy je od abrazji, która obejmuje całe grupy zębów. Abfrakcja może być wynikiem nieprawidłowego zgryzu. Ząb, który jest w jakiś sposób przesunięty w łuku zębowym nie „pasuje” tak idealnie do zęba przeciwwstawnego, nacisk nie odbywa się linii prostej, obciąża w ten sposób jedną ze ścian prowadząc do jej odłamania.
Leczenie ubytków niepróchnicowego pochodzenia
Bardzo istotnym elementem leczenia, od którego rozpoczynamy jest usunięcie przyczyny, która doprowadziła do powstania ubytków w tkankach twardych zęba. Z niektórymi Pacjent jest w stanie poradzić sobie sam – jak zmiana nawyków żywieniowych i poprawa higieny, co do innych istnieje konieczność poradzenia się specjalisty – są to refluks żołądkowy, wymioty, czy zmniejszone wydzielanie śliny. Leczenie ubytków o etiologii niepróchnicowej polega na odtworzeniu utraconych tkanek zębów. W tym celu wykorzystujemy: materiały złożone – kompozyty (tzw. „białe” wypełnienia), korony jak i inne uzupełnienia protetyczne.
Każdy z nas może i powinien stosować profilaktykę ubytków niepróchnicowych, należy do niej:
– dieta uboga w kwaśne potrawy i napoje
– stosowanie past, żeli i płukanek z dużą zawartością fluoru
– unikanie twardych szczoteczek do zębów
– właściwa technika szczotkowania – przewaga ruchów wymiatających nad ruchami poziomego „szorowania”
– unikanie częstego podjadania twardego pożywienia
– ograniczanie żucia gumy,
– trzymania fajki lub wykałaczki w zębach
– w przypadku bruksizmu wykonanie profesjonalnych nakładek zabezpieczających powierzchnie zębów przed starciem
– relaks w celu rozluźnienia stresu
– częste wizyty u stomatologa, który szybko wykryje i wyleczy zaobserwowane zmiany